Loading...
 

Kultura jako język

W naukach społecznych i humanistycznych „kultura” jest pojęciem zarazem kluczowym i wieloznacznym. Podjęte przez socjologów Clyde’a Kluckholna i Alfreda Kroebera próby usystematyzowania jej definicji wykazały, że ujęcie kultury jest uzależnione od przyjętych założeń antropologicznych, metodologicznych i filozoficznych właściwym poszczególnym orientacjom naukowym. Kulturę można równie dobrze rozumieć adaptacyjnie jako narzędzie służące przetrwaniu człowieka w zmieniających się warunkach bytowych, jak i jako przestrzeń symboli oraz interpretacji.

Perspektywa adaptacyjna
Perspektywa adaptacyjna koncentruje się na pragmatycznych funkcjach kulturowych wytworów, zakładając, że sfera kulturowa oraz biologiczna są ze sobą nierozerwalnie splecione. Zgodnie z nią celem kultury jest zwiększenie sukcesu reprodukcyjnego i szans na przetrwanie ludzkiego gatunku. W taki sposób kulturę przedstawia większość socjobiologów i psychologów ewolucyjnych (np. Edward Willson, Peter Richerson, Daniel Dennett). Adaptacyjne ujęcie ma jednak znacznie dłuższą tradycję. Już w XVIII wieku Johann Gottfried von Herder definiował kulturę jako narzędzie przystosowania rekompensujące człowiekowi słabsze wyposażenie fizyczne względem konkurujących z nim gatunków. Pozwalają na to takie środki jak narzędzia, schronienia, techniki, społeczności czy rozwinięty język. Nieco upraszczając, można powiedzieć, że głównym pytaniem zadawanym w ujęciu adaptacyjnym, jest pytanie „po co?” są te środki. Funkcją włóczni czy dzidy jest polowanie i obrona, wioski i ubrania schronienie, języka szybka komunikacja i przekazanie doświadczenia [1].

Perspektywa językowa
Druga z perspektyw – koncentrująca się na językowym charakterze kultury – analizuje jej wytwory raczej od strony znaczeń, jakie mają one dla członków społeczności oraz systemów symbolicznych i struktur, w jakie są uwikłane. Reprezentujących ją badaczy interesuje np. czym dla członków danej społeczności jest określony rytuał, zwyczaj czy ornament, którym ozdobiona jest włócznia bądź dzida, co wyraża taki a nie inny układ wioski, co o danej grupie mówią elementy ubioru jej członków. W centrum rozważań tej perspektywy jest pojęcie języka rozumianego bardzo szeroko. Kultura – zakłada się w tym ujęciu – przede wszystkim mówi, komunikuje, wyraża [2].

Uwaga 1:


Współcześnie uważa się, że powyższe perspektywy się nie wkluczają. Kultura z pewnością pełni funkcję adaptacyjną, jednocześnie jednak od tzw. zwrotu językowego w badaniach kultury, zapoczątkowanym w latach 60. XX w. związek języka i kultury stał się niepodważalnym faktem. Dostrzeżono wówczas, że język jest nie tylko narzędziem komunikacji i kumulacji wiedzy, ale stanowi również medium bardzo mocno perswazyjne: nie tyle „oddające” znaczenie, ile je konstruujące. Teza ta nie była nowa w nauce, ale właśnie wówczas zaczęła odgrywać kluczową rolę w badaniach samej kultury.

Typy językowych teorii kultury
Problem relacji kultury i języka analizowany jest na bardzo wielu poziomach, których lista wyznaczana jest przez pojemność samego pojęcia języka, który można badać m.in. w aspektach komunikacyjnym, gramatycznym, strukturalnym, symbolicznym, interpretacyjnym, czy nieświadomym. Poszczególne nurty badań nad kulturą różnią się w zależności od tego, na który z tych aspektów kładą główny nacisk:

  • strukturalizm zainteresowany jest aspektem gramatycznym i strukturalnym języka;
  • poststrukturalizm rozważa kulturę w kontekście znaczeń o płynnym charakterze, skupia się na ideologicznej i perswazyjnej funkcji języka;
  • interpretacjonizm i postmodernizm uważają, że kultura to tekst, który należy zinterpretować bądź zdekonstruować;
  • psychoanalityczne ujęcie kultury twierdzi, że kultura bardzo często pełni rolę języka naszej nieświadomości. Zarówno jej artefakty, jak i kulturowe zachowania czy społeczne rytuały wyrażają znacznie więcej niż wydaje się uwikłanym w nie podmiotom.

Wspólnym mianownikiem wszystkich tych ujęć jest przekonanie, że kultura mówi, a to co mówi należy rozszyfrować (strukturalizm), bądź zinterpretować (poststrukturalizm, postmodernizm, interpretacjonizm, psychoanaliza) [3].

Zadanie 1:

Treść zadania:
Opisz jeden przypadek, w którym język pełni funkcję adaptacyjną i jeden, w którym pełni funkcję perswazyjną.

Bibliografia

1. Clifford, J.: Kłopoty z kulturą, przekład zbiorowy, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.
2. Bilig, M.: From Texts to Utterances. [W:] Ferguson, M., Golding, P. (Red.), Cultural Studies in Question, Sage, London, Newbury Park 1997.
3. Baker, C.: Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tł. Sadza, A., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.

Ostatnio zmieniona Środa 13 z Styczeń, 2021 12:15:54 UTC Autor: Jowita Guja
Zaloguj się/Zarejestruj w OPEN AGH e-podręczniki
Czy masz już hasło?

Hasło powinno mieć przynajmniej 8 znaków, litery i cyfry oraz co najmniej jeden znak specjalny.

Przypominanie hasła

Wprowadź swój adres e-mail, abyśmy mogli przesłać Ci informację o nowym haśle.
Dziękujemy za rejestrację!
Na wskazany w rejestracji adres został wysłany e-mail z linkiem aktywacyjnym.
Wprowadzone hasło/login są błędne.